© Hertbert Blankesteijn 2002

Lezers willen korte stukken en veel wit op de pagina. Veel bladen geven ze hun zin
(Natuur en Techniek, de Ingenieur, Intermediair), en sites op internet doen dat nog
sterker. Korter, korter! Auteurs daarentegen pakken het liefste stevig uit. Het is meer
moeite iets kort op te schrijven, en bovendien krijg je meestal per woord betaald.

Graag zou ik u een gecomprimeerd stuk aanbieden. Een computerprogramma zou als
een norse redacteur mijn lijvige verhandeling inkorten, maar het verhaal zou zich voor
u ontvouwen in zijn oorspronkelijke glorie. De beste compressieprogramma's voor de
computer brengen een tekst terug tot een kwart van de omvang, en kunnen dus een
gegeven ruimte viermaal gebruiken. Een computer kan uit zo'n gecomprimeerd
bestand het origineel precies reconstrueren. (In zekere zin gebeurt dat daadwerkelijk
met dit stukje, want bij verzending via modems vindt vaak automatisch compressie
plaats.)

Een internetbedrijf, ZeoSync, heeft laatst een compressiemethode aangekondigd die
bestanden van welke aard ook honderd keer zo klein maakt. Niet voor de drukpers,
maar voor bezitters van computers en voor gebruikers van internet zou dat een
revolutie betekenen. Harde schijven die opeens honderd keer zoveel waard zijn;
downloadtijden teruggebracht tot een flits.

Honderd keer, dat kan ik ook. Sla een 24-bits kleurenfoto op in 8-bits grijswaarden en
je wint een factor 65.000. Enige probleem is, dat je die kleuren nooit meer
terugkrijgt. Je kunt de maten van het plaatje kleiner maken, maar ook die bewerking
is onomkeerbaar. Dit is compressie met verlies, en het is natuurlijk een flauw voorbeeld. Serieuze manieren om plaatjes te comprimeren, bijvoorbeeld tot jpg-
bestanden, gaan ook altijd met verlies gepaard. Plaatjes in jpg-vorm hebben vage
blokstructuren rond diagonale lijnen, die je op contrastrijke afbeeldingen kunt zien. Bij
compressie van muziek tot mp3-bestanden missen geluidsfreaks wat hoge tonen.
Compressie van video tot mpg-bestanden zorgt voor blokkige beelden in snel
bewegende passages. De oorspronkelijke, ongecomprimeerde informatie is weg, tenzij
natuurlijk het origineel als apart bestand is bewaard. Verlies van informatie moet je
accepteren als je een factor tien of meer wilt winnen.

Huiskamervraag 1: Wie kent spectaculaire voorbeelden van verliesvrije compressie.
Geen flauwe voorbeelden graag: een zip van een tekst met alleen maar a's, of een
gif van een wit vlak, dat weten we wel.

ZeoSync beweert dat zijn methode verliesvrij is. Dat is een vrij sterk verhaal.
ZeoSync zegt bovendien dat dit zelfs het geval is als de oorspronkelijke data
'praktisch willekeurig' zijn.

Willekeurig? Door op wiskundige wijze naar herhalingen te zoeken, zoals de
lettercombinaties 'een' en 'ing', kan een computer een tekst als deze tot ongeveer een
kwart samenpersen zonder verlies aan informatie. Maar tekst is niet willekeurig; sommige
letters zoeken elkaar op. Een willekeurige, onvoorspelbare reeks getallen, zoals de
decimale ontwikkeling van het getal pi, is hooguit een factor twee kleiner te krijgen (mijn
geboortedatum, geschreven als ddmmjj, komt in de eerste vijf miljoen decimalen negen
keer voor). Een tekening van zwarte lijnen op een witte achtergrond is zonder verlies met
een factor honderd te verkleinen, maar alleen dank zij de verpletterende hoeveelheid
herhaling.

Huiskamervraag 2: Ik heb protesten ontvangen: pi is niet willekeurig! Nee, ik kan 3,1415...
(10 miljoen cijfertjes) comprimeren door te zeggen 'pi'. Of ik kan een rekenmethode geven
(meestal een oneindige reeks). Maar dat is wat anders. Wie kan de cijferreeks van de decimale
ontwikkeling verliesvrij comprimeren tot 10%, zonder gebruik te maken van de wetenschap
dat het 'pi' is? Download de reeks op http://www.verbose.net/Pi.html en laat zien!

Je kunt dit stukje van ruim 600 woorden samenvatten in zes woorden ('Zeosync kletst uit
zijn dikke nek'), maar niet op zo'n manier dat je daaruit het origineel exact kunt herleiden.
Kan niet. Wat ZeoSync beweert is pertinent onzin, tenzij ze iets heel anders bedoelen.

Misschien moeten die persberichten wat uitvoeriger.

Deze column verschijnt ook in het weekblad Intermediair